زمانی که یک مهره در ستون فقرات نسبت به مهره های دیگر، به جلو یا عقب می لغزد، جابه جایی مهره یا اسپوندیلولیستزیس به وجود می آید. به جلو لغزیدن را آنترولیستزیس و لغزش به عقب را ترولیستزیس نامیده می شود. اسپوندیلولیستزیس منجر به تغییر شکل ستون فقرات و همچنین باریک شدن کانال نخاعی (تنگی کانال نخاعی) یا فشرده شدن ریشه در خروجی ریشه های عصبی (تنگی روزنه) شود.
جابه جایی مهره یا اسپوندیلولیستزیس
اسپوندیلولیستزیس در دوران کودکی (تا پنج سالگی)، بدون علائم است و اغلب قابل تشخیص نیست. افزایش فعالیت بدنی در دوران نوجوانی و بزرگسالی به دلیل تغییرات دژنراتیو منجر به این واقعیت می شود که اسپوندیلولیستزیس بیشتر در نوجوانان و بزرگسالان دیده می شود.
بنابراین، میتوان گفت اسپوندیلولیستزیس شایع ترین علت کمردرد در نوجوانان است. علائم اسپوندیلولیستزیس اغلب در دوران نوجوانی، زمانی که بدن به سرعت در حال رشد است، شروع می شود. اسپوندیلولیستزیس دژنراتیو (فرسایشی تخریبی) نیز پس از ۴۰ سالگی رخ می دهد.
جابه جایی مهره در افرادی که روزمرگی آنها با فعالیت بدنی مرتبط است، مانند وزنه برداری، ژیمناستیک یا فوتبال، بیشتر اتفاق می افتد.
۶-۵ درصد از مردان و ۲ الی ۳ درصد از زنان درگیر اسپوندیلولیستزیس هستند. مردان به دلیل فعالیت بدنی بیشتر، بیش از زنان مستعد ابتلا به آن هستند.
جابه جایی مهره یا اسپوندیلولیستزیس
انواع و علائم جابه جایی مهره
پنج نوع اصلی اسپوندیلولیستزی کمری وجود دارد.
- اسپوندیلولیستزی دیسپلاستیک
به دلیل نقص در تشکیل بخشی از مهره (مفاصل فاست) ایجاد می شود که مهره به سمت جلو می لغزد. این نوع اسپوندیلولیستزیس مادرزادی است.
- اسپوندیلولیستزیس ایستمی
مشکل در قسمت بین مفصلی مهره وجود دارد. اسپوندیلولیستزیس ایستمی در اثر آسیب های مکرر ایجاد می شود و استخوان ضعیف می شود و یکی از علت های جا به جایی مهره است.
- اسپوندیلولیستزیس دژنراتیو
به دلیل تغییرات دژنراتیو در مفاصل مهره ها و تحلیل بافت غضروف رخ می دهد. اسپوندیلولیستزیس دژنراتیو در افراد مسن تر (بالای ۵۰ سال و در افراد بالای ۶۵ سال بسیار شایع تر است). سرخوردگی مهره، در زنان بیشتر از مردان شایع است.
از انواع مشکلات دیسک کمر بیشتر بخوانید.
اسپوندیلولیستزیس دژنراتیو معمولاً در یکی از دو سطح ستون فقرات کمری رخ می‌دهد: در سطح L4-L5 ستون فقرات کمری (این شایع‌ترین محل برای لیستزیس است) و در سطح L3-L4. جابه جایی مهره در سایر قسمت های ستون فقرات نسبتاً نادر است. اما، با این وجود، اسپوندیلولیستزیس می تواند به طور همزمان در ستون فقرات کمری و گردنی باشد.
- اسپوندیلولیستزیس تروماتیک
اسپوندیلولیستزیس تروماتیک با ضربه مستقیم یا آسیب به مهره ها همراه است. آسیب به قوس، مفاصل فاست یا لامینا می تواند منجر به ایجاد اسپوندیلولیستزیس و سبب لغزش مهره نسبت به مهره زیرین شود.
- اسپوندیلولیستزیس پاتولوژیک
اسپوندیلولیستزیس پاتولوژیک ناشی از نقص استخوانی مانند تومورها است. عوامل خطرناک برای ایجاد رانش مهره، شامل مشکلات ژنتیکی یا مشکل در ستون فقرات است.
مطلب پیشنهادی: درد سیاتیک
علائم
علائم اصلی جابه جایی مهره دژنراتیو عبارتند از:
- کمردرد و پا درد از معمولی ترین علائم اسپوندیلولیستزیس هستند. درد با حرکت تشدید می شود.
- بیماران اغلب از درد در امتداد عصب سیاتیک، درد در یک یا هر دو پا، یا احساس خستگی در پاها پس از یک دوره طولانی ایستادن یا راه رفتن شکایت دارند.
- معمولا بیماران در هنگام نشستن متوجه درد نمی شوند، زیرا کانال نخاعی در حالت نشسته بازتر است. در وضعیت عمودی، کانال نخاع کوچکتر می شود، تنگی افزایش می یابد و فشرده شدن ریشه های عصبی در کانال نخاعی رخ می دهد.
- همچنین بیماران تنش عضلانی در عضلات همسترینگ، از دست دادن انعطاف پذیری در قسمت تحتانی کمر و ناراحتی یا درد ناشی از کشیدگی را تجربه می کنند.
- برخی از بیماران ممکن است به دلیل فشرده شدن ریشه دچار درد، بی حسی، گزگز و ضعف در پاها شوند. فشردگی شدید ریشه عصبی می تواند منجر به اختلال عملکرد روده یا مثانه یا ایجاد سندرم دم اسبی شود.
نحوه تشخیص جابه جایی مهره
تشخیص اسپوندیلولیستزیس
در بیشتر موارد، تشخیص بصری براساس معاینه فیزیکی پزشک ممکن نیست. همچنین علائم جابه جایی مهره مشابه بیماری های دیگر ستون فقرات است.
بنابراین اسپوندیلولیستزیس تنها با استفاده از رادیوگرافی به خوبی قابل تشخیص است. اشعه ایکس به خوبی نشان می دهد که چقدر جابجایی مهره نسبت به مهره های دیگر اتفاق افتاده است. درجه اسپوندیلولیستزیس بسته به درصد جابجایی نسبت به مهره زیرین تعیین می شود.
- درجه لغزش تا ۲۵%
- درجه II از ۲۶٪ -۵۰٪
- درجه III از ۵۱٪ -۷۵٪
- درجه IV از ۷۶% و ۱۰۰%
درجه V یا اسپوندیلوپتوز زمانی اتفاق می‌افتد که مهره به طور کامل فراتر از مهره دیگر گسترش یابد.
مطالب مرتبط: شکستگی مهره
نحوه درمان جابه جایی مهره
اغلب، برای درمان آن از راه های غیر جراحی استفاده می شود که شامل موارد زیر است:
- تخلیه ستون فقرات (استراحت برای مدت کوتاه، حذف خم شدن و…).
- ورزش درمانی می تواند به افزایش دامنه حرکتی در ستون فقرات، تقویت عضلات مرکزی و تا حدودی به جبران آسیب بیومکانیک ستون فقرات کمک کند.
- درمان دارویی ممکن است شامل مصرف NSAID ها باشد که می تواند روند التهابی را تسکین دهد و درد را کاهش دهد.
- گاهی هم استفاده از کمربند مخصوص در مورد اسپوندیلولیستزیس ایستمی می تواند کمک کننده باشد.
- فیزیوتراپی می تواند درد را کاهش دهد، تورم و التهاب مرتبط در اثر فشرده سازی روی ریشه ها را کاهش دهد.
در نهایت
درمان جراحی برای جابه جایی مهره، از درجه ۳ الی ۵ و همچنین در صورت وجود علائم شدید عصبی ضروری است. روش های جراحی با هدف ثابت کردن مهره ها و رفع فشار از ساختارهای عصبی صورت می گیرد.
